Konsepto ng Pinagkukunang Yaman
Anumang bagay, may buhay man o wala, ay nagiging
pinagkukunang-yaman (resource) sa sandaling mapagtanto ng tao
ang kapakinabangan nito upang mapunan ang kanyang pangangailangang
pang-ekonomiko.
Pinagkukunang-yaman- tumutukoy sa mga salik ng
produksyon bilang mga input (lupa, paggawa, kapital, at
entreprenyur) at mga tapos na kalakal at paglilingkod bilang output.
Mga salik ng produksyon
- Lupa –
tumutukoy sa mga yamang likas o kaloob ng kalikasan kabilang ang mga
lupaing agrikultural at industriyal.
- Paggawa
– ito ay nangangahulugan ng oras na ginugugol ng tao sa produksyon.
Binubuo nito ang lakas-paggawa ng isang bansa.
- Kapital
– tumutukoy sa mga bagay na nilikha ng tao na ginagamit sa proseso ng
produksyon tulad ng makinarya at iba pang mga kagamitan at imprastruktura.
- Entreprenyur – isang indibidwal na nagsasaayos, nangangasiwa at nakikipagsapalaran sa isang negosyo.
Mga Uri ng Pinagkukunang-Yaman
- Yamang
Likas – pinaniniwalaang pangunahing pinagmumulan ng yaman at batayan
ng kaunlarang pangkabuhayan ng isang bansa. Ito ay binubuo ng mga
yamang lupa, yamang tubig, yamang mineral at yamang gubat.
- Yamang
Tao – ang tao mismo ang nagtatrabaho at nagpapaunlad sa mga yamang likas
- Yamang
Kapital (capital resources) – tumutukoy sa lahat ng bagay na ginagamit ng
tao upang makabuo ng panibagong produkto.
Pagpapanatili sa mga Likas na Yaman
Maaaring uriin ang mga likas na yaman sa dalawa batay sa
bilis ng pagpapalit nito:
- Yamang
Napapalitan – mga likas na yaman na matapos katasin ay medaling
napapalitan ng kalikasan. Kabilang dito ang yamang gubat at yamang tubig.
- Yamang
Di-napapalitan – ay mga yamang matapos katasin ay hindi agad napapalitan
ng kalikasan. Kabilang dito ang yamang lupa at yamang mineral.
Ang lupa, paggawa, at kapital
ay mga pinagkukunang-yaman na kailangan sa produksyon ng kalakal (goods) at
serbisyo (services). Ang bawat antas ng paglikha o produksyon ay
kinakailangang magkaroon ng mahahalagang sangkap upang sumulong ang buong
proseso.
Wastong pagpapahalaga ng pinagkukunang-yaman
Ang pangangalaga at pagpapahalaga sa mga
pinagkukunang-yaman ay nararapat na bigyang-pansin upang matiyak na
mapakikinabangan pa ito ng mga susunod na henerasyon.
Tatlong paraan sa pangangalaga ng pinagkukunang-yaman:
- Likas-kayang
Paggamit – tumutukoy sa paggamit ng mga yamang likas sa paraang
makapagbibigay ang mga ito ng lubos na kapakinabangan ngunit hindi
manganganib na maubos sa pamamagitan ng paggamit ng biological
resource, konserbasyon, at integrasyon ng konserbasyon at likas-kayang
paggamit ng biological diversity.
- Konserbasyon –
tumutukoy sa maingat at makatwirang paggamit ng mga yamang likas at ang
pangangalaga sa mga ito laban sa pagkawasak at pagkasira.
- Mga
Batas na Pangkalikasan – National Integrated Protected
Areas System Act of 1992, Philippine Mining Act of 1995, Ecological Solid
Waste Management Act of 2000, at Wildlife Resources Conservation and
Protection Act.
Reference:Ekonomiks:Mga Konsepto at Aplikasyon
No comments:
Post a Comment